In Colombia staan arbeiders en boeren schouder aan schouderPalmira, op enkele tientallen kilometers van Cali, in het zuidwesten van Colombia. Een regio gemarkeerd door de monocultuur van suikerriet. En getekend door de erbarmelijke arbeidsomstandigheden van die sector: helse werktijden, terugkerende gezondheidsproblemen en een gebrek aan sociale bescherming. Sociale dialoog is zo goed als onbestaand. Maar ondanks die obstakels blijven de arbeiders, met steun van de Belgische vakbond ABVV Horval en de ngo Solsoc , niet bij de pakken zitten. Ze organiseren zich, boeken overwinningen en ontwikkelen hoopgevende eigen projecten. Een reportage. Het landschap van Palmira, in de Cauca-vallei, is atypisch voor de regio. Waar vroeger een grote landbouwzone lag met een grote verscheidenheid aan gewassen, zie je nu alleen nog suikerriet. Zo ver het oog reikt. Aan de horizon doemen immense fabrieken op. En een grijze rook bedekt de hemel. Af en toe zie je, in de hitte en onder de zon, arbeiders in uniform met machetes aan het werk. Arbeidsomstandigheden die aan slavernij grenzenOlaver Balanta Quintana is suikerrietsnijder voor het bedrijf Manuelita. "De werkomstandigheden zijn bijzonder zwaar," legt hij uit. Er is geen uurloon: de verloning hangt volledig af van de hoeveelheid riet die je dagelijks verzamelt. Pauzes tijdens de werkdag zijn zeldzaam. Arbeiders hebben recht op slechts 15 dagen verlof per jaar, het absolute minimum. Ze werken vaak via onderaannemers, waardoor bedrijven niet aansprakelijk worden gesteld bij ongevallen of andere problemen. En dat terwijl de gezondheids- en veiligheidsomstandigheden op het werk bijzonder risicovol zijn. Olaver vertelt, met emotie in zijn stem: "Ik heb problemen met mijn wervelkolom. Door de repetitieve bewegingen kreeg ik een hernia. Ik moest geopereerd worden en kreeg twee metalen staven in mijn rug. Ik voel me niet meer zoals vroeger…" Tegenwoordig snijdt Olaver geen suikerriet meer. Hij kreeg een andere taak: onkruid wieden rond het riet, tegen een lager loon. "Ik had geen keuze," betreurt hij. En hij is helaas niet de enige. In december vorig jaar hadden 59 van de 65 rietsnijders bij Manuelita een arbeidsongeval. In sommige bedrijven krijgt een zieke werknemer slechts 50% van zijn loon. Zo ook in Pichici, waar het merendeel van de leden van Sintracatorce – een historische vakbond in de suikerindustrie – werkt. "Nochtans maakt het bedrijf enorme winsten," aldus Fernando Lasso, voorzitter van Sintracatorce. Vervuiling en klimaatveranderingDe gezondheidsproblemen van de arbeiders hebben niet alleen te maken met de werkhoudingen en repetitieve bewegingen. Studies wijzen op een toename van ademhalingsziekten door luchtvervuiling en aandoeningen gelinkt aan blootstelling aan pesticiden. Olaver bevestigt dit: "Veel werknemers lijden aan longproblemen door de extreem sterke chemicaliën die op het riet worden gesproeid." "De suikerindustrie draagt sterk bij aan de vervuiling van lucht, water en bodem," voegt Fernando toe. "Het gebruikte glyfosaat dringt door in de grondwaterlagen en tast de watervoorraad aan." Andere industrieën, zoals Nestlé, lozen onvoldoende gezuiverd afvalwater in rivieren, legt Edwin Mejia Correa uit, voorzitter van Sinaltrainal – een vakbond actief bij Nestlé. Veel waterlopen zijn opgedroogd of hebben een sterk verminderde stroming, deels door ontbossing en diepwaterpompen voor intensieve landbouw. En waar sprake is van zware vervuiling en verstoring van ecosystemen, volgt ook de klimaatverandering. Edwin merkte de voorbije twintig jaar een duidelijke temperatuurstijging. "De seizoenen zijn onvoorspelbaar geworden, met onregelmatige regenval, hevige stormen en lange periodes van droogte." Sociale gevolgenDe sociale gevolgen van de klimaatopwarming zijn talrijk. Enerzijds de impact op de gezondheid van de arbeiders in de sector. Maar anderzijds is er ook sprake van gedwongen verhuizingen van plattelandsgemeenschappen, verdreven om plaats te maken voor agro-industriële bedrijven of grootschalige infrastructuurprojecten zoals waterkrachtcentrales. Bovendien heeft het landbouwmodel dat multinationals promoten – gebaseerd op monocultuur – geleid tot een afname van de lokale voedselproductie, waardoor de afhankelijkheid van import toeneemt en daarmee de prijzen stijgen. De verstikkende macht van multinationalsMultinationals hebben een enorme macht over de regio. "De suikersector heeft een grote invloed. Bedrijven controleren de gezondheidszorg, de politiek, de universiteiten en zelfs het rechtssysteem. Hen juridisch aanpakken is daardoor bijzonder moeilijk," zegt Fernando. En dat in een context van wijdverspreide corruptie, die de toepassing van wetten, waaronder ook milieubeschermende wetten, ondermijnt. Een andere verontrustende realiteit: de gezondheidszorg is nauw verweven met de bedrijven. Ziek worden is een ware lijdensweg. Dat ondervindt Yovany Durango Arevalo, twintig jaar lang rietsnijder, nu verlamd na een arbeidsongeval. Al tien jaar lang vecht hij om verzorging en erkenning van zijn rechten te krijgen, terwijl hij van de ene arts naar de andere wordt doorgeschoven. Moeilijke sociale dialoogWanneer arbeiders zich organiseren, worden ze geconfronteerd met intimidatie, bedreigingen en soms zelfs moord. "Zelf mag ik niet meer deelnemen aan onderhandelingen. Ze beweren dat ik niet tot het bedrijf behoor omdat ik via een onderaannemer werk," vertelt Fernando. "Er moet enorm veel verbeteren binnen het bedrijf. Maar wat zij vooral willen, is de ondergang van de vakbond Sintracatorce, omdat wij eerlijke eisen stellen voor de werknemers," zegt Olaver verontwaardigd. "Dankzij de steun van ABVV Horval en Solsoc zijn we er nog altijd." De druk is zo groot dat sommige vakbondsleden uiteindelijk afhaken. "Wat ze vooral willen, is de vakbond Sintracatorce doen verdwijnen, omdat wij eerlijke eisen stellen voor de werknemers." "Wat ze vooral willen, is de vakbond Sintracatorce doen verdwijnen, omdat wij eerlijke eisen stellen voor de werknemers." — Olaver Balanta, rietsnijder en vakbondslid Ondanks de moeilijke sociale dialoog zijn er toch enkele overwinningen geboekt: gereguleerde werktijden, betere lonen, sociale zekerheid voor arbeidsongeschikten en medisch materiaal bij ongevallen op het veld. Dat alles dankzij onder meer een historische staking van 56 dagen in 2008, die de werkgevers deed toegeven aan de eisen. Het bewijs dat de strijd loont. In 2017 werd bovendien een vermindering van de werkweek van zes naar vijf dagen afgedwongen. Palmira, op enkele tientallen kilometers van Cali, in het zuidwesten van Colombia. Een regio gemarkeerd door de monocultuur van suikerriet. En getekend door de erbarmelijke arbeidsomstandigheden van die sector: helse werktijden, terugkerende gezondheidsproblemen en een gebrek aan sociale bescherming. Sociale dialoog is zo goed als onbestaand. Maar ondanks die obstakels blijven de arbeiders, met steun van de Belgische vakbond ABVV Horval en de ngo Solsoc , niet bij de pakken zitten. Ze organiseren zich, boeken overwinningen en ontwikkelen hoopgevende eigen projecten. Een reportage. Het landschap van Palmira, in de Cauca-vallei, is atypisch voor de regio. Waar vroeger een grote landbouwzone lag met een grote verscheidenheid aan gewassen, zie je nu alleen nog suikerriet. Zo ver het oog reikt. Aan de horizon doemen immense fabrieken op. En een grijze rook bedekt de hemel. Af en toe zie je, in de hitte en onder de zon, arbeiders in uniform met machetes aan het werk. Arbeidsomstandigheden die aan slavernij grenzenOlaver Balanta Quintana is suikerrietsnijder voor het bedrijf Manuelita. "De werkomstandigheden zijn bijzonder zwaar," legt hij uit. Er is geen uurloon: de verloning hangt volledig af van de hoeveelheid riet die je dagelijks verzamelt. Pauzes tijdens de werkdag zijn zeldzaam. Arbeiders hebben recht op slechts 15 dagen verlof per jaar, het absolute minimum. Ze werken vaak via onderaannemers, waardoor bedrijven niet aansprakelijk worden gesteld bij ongevallen of andere problemen. En dat terwijl de gezondheids- en veiligheidsomstandigheden op het werk bijzonder risicovol zijn. Olaver vertelt, met emotie in zijn stem: "Ik heb problemen met mijn wervelkolom. Door de repetitieve bewegingen kreeg ik een hernia. Ik moest geopereerd worden en kreeg twee metalen staven in mijn rug. Ik voel me niet meer zoals vroeger…" Tegenwoordig snijdt Olaver geen suikerriet meer. Hij kreeg een andere taak: onkruid wieden rond het riet, tegen een lager loon. "Ik had geen keuze," betreurt hij. En hij is helaas niet de enige. In december vorig jaar hadden 59 van de 65 rietsnijders bij Manuelita een arbeidsongeval. In sommige bedrijven krijgt een zieke werknemer slechts 50% van zijn loon. Zo ook in Pichici, waar het merendeel van de leden van Sintracatorce – een historische vakbond in de suikerindustrie – werkt. "Nochtans maakt het bedrijf enorme winsten," aldus Fernando Lasso, voorzitter van Sintracatorce. Vervuiling en klimaatveranderingDe gezondheidsproblemen van de arbeiders hebben niet alleen te maken met de werkhoudingen en repetitieve bewegingen. Studies wijzen op een toename van ademhalingsziekten door luchtvervuiling en aandoeningen gelinkt aan blootstelling aan pesticiden. Olaver bevestigt dit: "Veel werknemers lijden aan longproblemen door de extreem sterke chemicaliën die op het riet worden gesproeid." "De suikerindustrie draagt sterk bij aan de vervuiling van lucht, water en bodem," voegt Fernando toe. "Het gebruikte glyfosaat dringt door in de grondwaterlagen en tast de watervoorraad aan." Andere industrieën, zoals Nestlé, lozen onvoldoende gezuiverd afvalwater in rivieren, legt Edwin Mejia Correa uit, voorzitter van Sinaltrainal – een vakbond actief bij Nestlé. Veel waterlopen zijn opgedroogd of hebben een sterk verminderde stroming, deels door ontbossing en diepwaterpompen voor intensieve landbouw. En waar sprake is van zware vervuiling en verstoring van ecosystemen, volgt ook de klimaatverandering. Edwin merkte de voorbije twintig jaar een duidelijke temperatuurstijging. "De seizoenen zijn onvoorspelbaar geworden, met onregelmatige regenval, hevige stormen en lange periodes van droogte." Sociale gevolgenDe sociale gevolgen van de klimaatopwarming zijn talrijk. Enerzijds de impact op de gezondheid van de arbeiders in de sector. Maar anderzijds is er ook sprake van gedwongen verhuizingen van plattelandsgemeenschappen, verdreven om plaats te maken voor agro-industriële bedrijven of grootschalige infrastructuurprojecten zoals waterkrachtcentrales. Bovendien heeft het landbouwmodel dat multinationals promoten – gebaseerd op monocultuur – geleid tot een afname van de lokale voedselproductie, waardoor de afhankelijkheid van import toeneemt en daarmee de prijzen stijgen. De verstikkende macht van multinationalsMultinationals hebben een enorme macht over de regio. "De suikersector heeft een grote invloed. Bedrijven controleren de gezondheidszorg, de politiek, de universiteiten en zelfs het rechtssysteem. Hen juridisch aanpakken is daardoor bijzonder moeilijk," zegt Fernando. En dat in een context van wijdverspreide corruptie, die de toepassing van wetten, waaronder ook milieubeschermende wetten, ondermijnt. Een andere verontrustende realiteit: de gezondheidszorg is nauw verweven met de bedrijven. Ziek worden is een ware lijdensweg. Dat ondervindt Yovany Durango Arevalo, twintig jaar lang rietsnijder, nu verlamd na een arbeidsongeval. Al tien jaar lang vecht hij om verzorging en erkenning van zijn rechten te krijgen, terwijl hij van de ene arts naar de andere wordt doorgeschoven. Moeilijke sociale dialoogWanneer arbeiders zich organiseren, worden ze geconfronteerd met intimidatie, bedreigingen en soms zelfs moord. "Zelf mag ik niet meer deelnemen aan onderhandelingen. Ze beweren dat ik niet tot het bedrijf behoor omdat ik via een onderaannemer werk," vertelt Fernando. "Er moet enorm veel verbeteren binnen het bedrijf. Maar wat zij vooral willen, is de ondergang van de vakbond Sintracatorce, omdat wij eerlijke eisen stellen voor de werknemers," zegt Olaver verontwaardigd. "Dankzij de steun van ABVV Horval en Solsoc zijn we er nog altijd." De druk is zo groot dat sommige vakbondsleden uiteindelijk afhaken. "Wat ze vooral willen, is de vakbond Sintracatorce doen verdwijnen, omdat wij eerlijke eisen stellen voor de werknemers." — Olaver Balanta, rietsnijder en vakbondslidOndanks de moeilijke sociale dialoog zijn er toch enkele overwinningen geboekt: gereguleerde werktijden, betere lonen, sociale zekerheid voor arbeidsongeschikten en medisch materiaal bij ongevallen op het veld. Dat alles dankzij onder meer een historische staking van 56 dagen in 2008, die de werkgevers deed toegeven aan de eisen. Het bewijs dat de strijd loont. In 2017 werd bovendien een vermindering van de werkweek van zes naar vijf dagen afgedwongen. Fernando Lasso en Olaver Balantain de rietsuikervelden van PalmiraHoopvolle projectenOm weerstand te bieden tegen deze agro-industrie die zowel de rechten van de arbeiders als het milieu schaadt, hebben verschillende vakbonden zich verenigd met organisaties van lokale boeren. Samen zoeken ze naar alternatieven en manieren om een echte voedseltransitie te ondersteunen. Onder deze initiatieven vinden we Casa Cactus met zijn wekelijkse markt, en ook de agro-ecologische vakbondsschool (ECAS), beide gesteund door de eerder genoemde Belgische organisaties. Het vakbondscultuurhuisCasa Cactus is veel meer dan een gebouw. Het is een vakbondscultuurhuis, geopend op 14 juni 2023, een symbolische datum die verwijst naar de historische staking van de rietsnijders in 2008. De ambitie? Een ruimte bieden voor reflectie, opleiding en emancipatie voor werknemers in de voedingssector. Sinds de opening werden er al verschillende workshops georganiseerd in samenwerking met de universiteit, rond thema's zoals werknemersrechten, geschiedenis van de arbeidersbeweging, voedselrechtvaardigheid en ecologische uitdagingen. "Voor ons is deze plek een echte zegen," zegt Olaver trots. Ook onderhandelingen met bedrijven vinden daar plaats – wat de vakbond een zekere legitimiteit geeft. 1 / 7Maar Casa Cactus is ook een plek waar werknemers voor praktische zaken terecht kunnen. Op het gelijkvloers is er een medisch kabinet waar door verpleegkundigen zorg wordt verstrekt aan arbeiders en hun families. Er is een volwaardig collectief gezondheidsprogramma uitgewerkt om de sociale bescherming van werknemers te waarborgen. En dat is niet alles: er is een samenwerking opgezet met boeren uit de streek, die om de twee weken een "arbeiders-boerenmarkt" organiseren voor het gebouw. Ze bieden lokale, kwaliteitsvolle producten aan tegen eerlijke prijzen. "Het is een interessantere manier om voedsel te produceren. Met zuivere zaden, zonder pesticiden. Natuurlijk zijn bedrijven daar niet in geïnteresseerd. Wat zij willen, is winst, tegen elke prijs. Terwijl diversifiëren en kwaliteitsvoedsel produceren ook jobs zou kunnen creëren", aldus Fernando. De agro-ecologische vakbondsschool (ECAS)In de bergen rond Palmira is sinds kort een nieuw project gelanceerd: de agro-ecologische vakbondsschool (ECAS). Deze opleidingsruimte focust op agro-ecologie en richt zich tot arbeiders uit de voedingssector en hun gezinnen. Ze komen er samen tijdens het weekend, werken in de collectieve moestuin, planten bomen in zones waar de biodiversiteit afziet van de monocultuur, leren bij, delen ervaringen en vinden er nieuwe energie. Colombia, landbouwland Om het belang van de Colombiaanse boerenbeweging te begrijpen, volstaat een blik op de geschiedenis van het land. Suiker, cacao, bananen, avocado's, koffie… Colombia is rijk aan natuurlijke grondstoffen. De familiale landbouw voorziet in zo'n 70% van het voedsel dat geconsumeerd wordt. Maar juist die rijkdom heeft het land en zijn bewoners in de ellende gestort. Toen grootgrondbezitters, drugsbaronnen, paramilitaire groepen en multinationals het potentieel inzagen, begonnen ze massaal landbouwgronden in te palmen. Tijdens het 50 jaar durende gewapend conflict, moesten meer dan 6 miljoen boeren hun land verlaten en daarmee hun belangrijkste bron van levensonderhoud. Vandaag bezit 0,8% van de landeigenaars 44% van de landbouwgrond in het land. Door die ongelijke verdeling leven meer dan de helft van de rurale gezinnen in armoede. Nochtans zijn zij het die de rijkdom van het land creëren… oh kapitalisme, is het dan nooit genoeg?Een model in veranderingAlle vakbondsmilitanten die we ontmoetten zijn het erover eens: er is nood aan een diepgaande transformatie van het huidige economische systeem. Volgens Juliana Millan, directeur van mensenrechtenngo ATI en coördinator van de projecten, moeten we overstappen naar een eerlijker model, "dat de rijkdom niet meer in handen is van enkele bedrijven terwijl arbeiders en milieu uitgebuit worden". De vakbondsbeweging speelt een cruciale rol in die transitie. "Arbeiders kennen de productieprocessen en kunnen alternatieven voorstellen." "Een transitie naar een model dat meer respect heeft voor hun rechten en het milieu is niet mogelijk zonder de arbeiders uit de voedingssector." Edwin Mejia Correa, voorzitter van vakbond Sinaltrainal Niet ondergaan, maar weerstand bieden… door alternatieven te creëren! Gewapend met die filosofie trekken onze kameraden ten strijde. Hoe? Door een bestaansrecht te geven aan wie het land en het voedsel het best kent: de producenten en de verwerkers, de boeren en de arbeiders. Door respect te tonen voor de aarde. Door gezonde en evenwichtige voeding en degelijke arbeidsomstandigheden te faciliteren, van de machete… tot op het bord! Deze reportage werd gemaakt in het kader van de campagne "JUST" voor een rechtvaardige transitie, gevoerd door IFSI, Solsoc en FOS. Meer info over de campagne vind je hier . Je e-mailadres zal niet getoond worden. Vereiste velden zijn gemarkeerd met * #J-18808-Ljbffr